.webp){kind=icon}
Akumulirano znanje, izgrađene veze s ino-tržištem, stabilnost poslovanja, ali i dugoročno gledanje na daljnji razvoj doprinijeli su tome da pojedine outsourcing firme u Bosni i Hercegovini, u posljednjih godinu dana, sve više eksperimentišu s razvojem vlastitih proizvoda. Rezultati su vidljivi i kroz četiri investicije u startupe u posljednje dvije godine.
Neke od kompanija iz startup ekosistema, a koje su nedavno lansirale vlastite proizvode, su Codaxy, koja je lansirala Lorino.app, Zendev s Robinize aplikacijom, WaySeven s WeAreCulturate, Digiqal s YuMeets, Cox4 sa Xtend aplikacijom i NSoft s aplikacijom Rolla.
Više: IT scena u BiH u usponu, Lorino konkuriše globalnim igračima
Nakon poprilično dugog perioda bez ikakvih investicija u BiH startupe, od 2020. godine desilo se nekoliko investicija.
Investicije u BiH su podigli Tayra u iznosu od 50.000 evra, WeAreCulturate u iznosu od 75.000 evra od Fil Rouge Capitala. WeAreCulturate su nedavno podigli i drugu rundu investicije od Startup Wise Guys fonda.
Najveću investiciju u BiH podigla je Rolla, u iznosu od 1,58 miliona evra, a jedna od najnovijih investicija u bh. startup dolazi opet od Fil Rouge Capitala, koji je uložio u OREA Bazaar. Investicija je iznosila 100.000 evra.
U bazi podataka platforme Crunchbase spominje se, između ostalog, i startup Gotiva Games i da je od varšavske kompanije Kickstar Mobile u pre-seed rundi dobio investiciju u iznosu od nešto manje od 235.000 evra, te investicija od od 10.000 evra za startup Tedenet iz Šekovića.
Više: Slipac: Investitori ulažu u startupe koji igraju na veliko
Samo jedan bh. startup uspio privući investiciju iznad milion eura
Depositphotos
Ćorda: Za startupe bitno da znaju da postoji interes fondova da ulažu
Vladimir Ćorda, ekosistem fasilitator za Swiss Entrepreneurship, program koji za cilj ima jačanje startup ekosistema u BiH, Srbiji, Makedoniji, Albaniji i Kosovu, kaže za Bloomberg Adriju da vjeruje da pomenute investicije nisu i jedine koje su se desile.
"To su samo investicije koje su bile javne. Sigurno postoje timovi koji su obezbijedili novac za početak poslovanja od porodice, prijatelja, poslovnih ljudi koje direktno poznaju, a o čemu se u ekosistemu ne priča", ističe Ćorda.
Poručuje da je za startupe u BiH bitno da znaju da postoji interes svih fondova u regiji da ulažu u BiH.
"Naravno, svi fondovi imaju određene uslove za investiranje, što može biti nivo razvoja proizvoda ili ostvareni nivo prihoda, a neki čak imaju i uslov da startup preseli svoje poslovanje ili dio poslovanja u zemlju gdje je fond operativan, ali to ne bi trebala da bude prepreka razvoju startupa", naglašava Ćorda.
Firme koje dugoročno razmišljaju, dodaje, pokušaće se preorijentisati na razvoj proizvoda koji omogućavaju lakše skaliranje i razvoj, uz manji angažman kadrova. "Ovaj pravac nosi i veće rizike i neizvjesnost", dodaje on.
Vladimir Ćorda (Privatna arhiva)
Praksa u regiji
Postoje različite prakse u regiji, a koje se mogu preuzeti, prilagoditi i primijeniti lokalno, odnosno u BiH.
Ćorda ističe jedan instrument koji je pokazao odlične rezultate, a sada svoju primjenu nalazi i u trećoj zemlji u regiji.
"Riječ je o Inovacionom fondu, kao instrumentu podrške. Ovaj fond prvo je zaživio u Srbiji, potom u Makedoniji i sada počinje raditi u Crnoj Gori. Inovacioni fond uglavnom djeluje dvostrano. S jedne strane kroz različite programe sufinansiranja razvoja inovacija, programe akceleracije, inovacione vaučere, mentorske programe pruža direktnu podršku startupima", navodi Ćorda.
S druge strane, dodaje, kroz programe podrške razvoju inkubatora, akceleratora i investicionih fondova Inovacioni fond pruža podršku razvoju aktera u ekosistemu koji dalje rade sa startupima. "Na ovaj način Fond doprinosi razvoju cjelokupnog ekosistema".
Što se tiče Swiss Entrepreneurship programa, Ćorda kaže da na razvoju startup ekosistema u regiji rade kroz jačanje kapaciteta, kako organizacija u ekosistemu, tako i startupa direktno.
Katalizator program
Pored toga, Ćorda je organizator Katalizator programa namijenjenog startupima u najranijoj fazi razvoja, onda kada postoji tim i ideja.
"Program traje 11 sedmica kroz koje timove vodimo od ideje do pretvaranja ideje u minimalno održivi proizvod. Program realizujemo online za timove iz zemalja Zapadnog Balkana i učesnicima omogućavamo da za svoju ideju izrade poslovni model, prijedlog vrijednosti, da rade na procesu testiranja i validacije ideje, razvoju minimalno održivog proizvoda i na kraju imaju priliku da svoje ideje predstave regionalnim investitorima", objašnjava Ćorda.
Depositphotos
U prethodnim ciklusima navedenog programa 20 startupa je započelo program, dok se na kraju njih 10 predstavilo investitorima. "Iako su u ranoj fazi razvoja proizvoda, kada rijetko koji tim ima šta da pokaže investitorima, opet želimo da osjete kako izgleda pitch pred investitorom i kakva sve to pitanja investitori imaju spremna za startupe", zaključuje on.
Podsjećamo, prema nedavnom Dealroom.co izvještaju Central and Eastern European Startups 2022, BiH ima 70 startupa, dok Srbija, kao najrazvijenija, ima 400 startupa.
Više: Startup ekosistem u BiH kaska, neophodno unapređenje
Takođe, što se tiče investicija, startupi u Srbiji su podigli 44 miliona evra investicija, u Makedoniji 10 miliona evra, dok su startupi u Crnoj Gori, Albaniji, Kosovu i BiH podigli pojedinačno ispod pet miliona evra. Preciznije, u BiH je stiglo nepunih dva miliona evra (1,75).
