Sektor odbrane ulazi u 2025. godinu oblikovan značajnim globalnim promjenama prethodnih godina. Dolazak nove administracije u Sjedinjene Američke Države doveo je u pitanje budućnost NATO-a i tradicionalnih vojnih saveza. Paralelno, Evropa je znatno povećala svoje izdatke za odbranu od početka rata u Ukrajini 2022. godine. Kao odgovor na geopolitičke izazove, čelnici Evropske unije (EU) nedavno su pristali na zajednička ulaganja do 800 milijardi eura za jačanje odbrambenih sposobnosti.
U svjetskim razmjerima vidljiva su veća ulaganja u vojnu industriju. Promatrano kroz postotak BDP-a, izdvajanja za vojne kapacitete su u 2023. porasla za 0,3 postotna boda s petogodišnjeg prosjeka od 1,9 posto. Dok je potrošnja u Americi relativno stabilna na 3,4 posto, u Evropi je porasla za 40 posto, na 2,8 posto. Adria regija također bilježi rast od 1,5 do 1,7 posto.
Berzovni indeksi sektora vojne industrije bilježe pozitivan trend zahvaljujući rastu potražnje. MSCI indeks koji prati evropske kompanije u sektoru vojne industrije zabilježio je najznačajniji rast, nadmašivši i MSCI Global Defence Index i MSCI General Index. Najveći skok vrijednosti ovog indeksa zabilježen je od marta 2025. godine.
Trenutni omjer cijene i zarade (PE) za evropski odbrambeni indeks iznosi 34,3, što je niže od prosjeka za američke kompanije (47,3), ali još uvijek znatno više od tržišnog prosjeka (20,9), što ukazuje na velika očekivanja rasta dobiti u sektoru. Sličan trend vidljiv je i u omjeru cijena/knjigovodstvena vrijednost: evropski odbrambeni sektor ima P/B veći od 8,4, što je više od američkog (6,8) i daleko iznad tržišnog prosjeka (3,5). Međutim, multiplikator EV/EBITDA evropskih odbrambenih kompanija (14,0) niži je od onog američkih (25,1), što sugerira da američke kompanije imaju višu tržišnu premiju u odnosu na operativnu dobit.
Prosječna EBITDA marža evropskih kompanija vojno-industrijskog kompleksa trenutno iznosi oko 14,5 posto, što je više od petogodišnjeg prosjeka od 12,2 posto. To je više od trenutnog globalnog (11,8 posto) i američkog (10,6 posto) prosjeka indeksa.
Evropske kompanije sektora vojne industrije u prosjeku su manje zadužene od američkih, ali u Evropi padaju ulaganja u istraživanje i razvoj. U usporedbi s petogodišnjim prosjekom te kompanije ulažu 4,8 posto manje, dok njihovi američki konkurenti ulažu 5,4 posto više u odnosu na isto razdoblje.
Među zemljama jadranske regije Srbija najviše izdvaja za vojnu industriju, oko 2,9 posto BDP-a u 2023. godini, što je povećanje u odnosu na petogodišnji prosjek od 2,6 posto. Nasuprot tome, članice NATO-a iz regije općenito troše manje od ciljanih dva posto BDP-a: Hrvatska je 2023. izdvajala oko 1,8 posto BDP-a, a Slovenija 1,3 posto. Bosna i Hercegovina izdvaja samo 0,8 posto BDP-a. Međutim, u odnosu na petogodišnji prosjek, sve zemlje u ovoj regiji povećale su postotak izdvajanja.
U Adria regiji, u BiH posluje jedina odbrambena kompanija iz regije koja je dio berzovnih indeksa - Pretis. Ova kompanija ima izuzetno nizak PE u usporedbi s evropskim odbrambenim indeksom, a tržišna vrijednost joj je znatno ispod knjigovodstvene. Pretis također posluje s boljom EBITDA maržom od prosjeka evropskog sektora.
Globalne prilike ukazuju na pozitivan trend razvoja sektora vojne industrije u narednom razdoblju. Očekuje se veća potrošnja na odbrambene sposobnosti, posebno u Evropi. Iako je potražnja velika, evropskoj industriji treba vremena da se prilagodi porastu narudžbi. Ograničeni tvornički kapaciteti već su uzrokovali kašnjenja u isporukama (kao što je isporuka streljiva Ukrajini 2023. godine). Američka odbrambena industrija za sada ostaje glavni dobavljač vojne opreme Evropi.
Investitori vide veći rast prihoda evropskih kompanija u odnosu na njihove američke konkurente u narednom razdoblju. Međutim, zbog fragmentirane proizvodnje organizirane na nivou pojedinih zemalja, Evropa je izložena većem riziku od SAD-a. Politička neslaganja unutar EU-a također predstavljaju rizik u kontekstu budžeta i odobravanja vojnih programa, koji su glavni pokretači rasta kompanija unutar bloka. Stoga, kao i zbog postojećih proizvodnih kapaciteta, očekujemo da će američki sektor zadržati svoju dominaciju na globalnom tržištu u smislu tržišnog udjela, iako evropske kompanije imaju veći relativni prostor za ubrzani rast.
.webp){kind=icon}
