Šta treba znati o BRICS grupi zemalja - rivalu G-7

BRICS grupa rastućih trgovinskih sila - akronim koji označava Brazil, Rusiju, Indiju, Kinu i Južnoafričku Republiku - prešla je put od slogana koji je prije dvije decenije smišljen u jednoj investicionoj banci, do stvarnog kluba koji kontroliše multilateralnog zajmodavca. Grupa se skoro udvostručila 2024. godine, pridružujući nekoliko velikih proizvođača energije nekim od najvećih potrošača među zemljama u razvoju, čime potencijalno jača ekonomski uticaj grupe u svijetu kojim dominiraju SAD. Desetine drugih zemalja izrazile su interesovanje za pridruživanje BRICS-u.

Ko su novi članovi BRICS-a?

BRICS grupa se proširila početkom 2024. godine i uključila Iran, Ujedinjene Arapske Emirate, Etiopiju i Egipat. Saudijska Arabija je takođe najavljena kao novi član, ali kraljevstvo još nije donijelo konačnu odluku o pridruživanju. Argentinski predsjednik Javier Milei, koji je preuzeo dužnost u decembru 2023. godine i usmjerava geopolitičko pozicioniranje svoje zemlje ka SAD-u, a dalje od Kine i Brazila, odbio je poziv za članstvo. Zemlje koje i dalje traže prijem uključuju Maleziju, Tajland i Tursku. Očekuje se da će se dalje proširenje razmatrati na samitu u Kazanju, u Rusiji, od 22. do 24. oktobra.

Koji su motivi za proširenje?

Glavni pokretač proširenja je Kina, sada vodeća industrijska sila na svijetu, koja pokušava da ojača svoj globalni uticaj pridobijajući zemlje koje su tradicionalno bile saveznici SAD-a. Južnoafrička Republika i Rusija podržavaju proširenje. Indija je u početku bila neodlučna jer je bila zabrinuta da bi veći BRICS mogao postati portparol Kine, dok je Brazil bio zabrinut da bi proširenje moglo dovesti do otuđenja Zapada - iako su obje vlade na kraju pristale na proširenje. Novim članovima BRICS nudi potencijal za lakši pristup finansiranju od bogatijih članova, kao i politički prostor nezavisan od uticaja Vašingtona.

Šta znači veći BRICS za svijet?

Pridruživanje velikih proizvođača fosilnih goriva može omogućiti bloku da snažnije izazove dominaciju dolara u trgovini naftom i gasom, prelaskom na druge valute, što je koncept poznat kao dedolarizacija. Međutim, analitičari iz Bloomberg Economicsa smatraju da je proširenje više političko nego ekonomsko pitanje. Kina pokušava da izgradi alternativni svjetski poredak, uvlačeći zemlje južne hemisfere u svoju ekonomsku sferu, kako bi izazvala hegemoniju SAD-a. Prošireni savez bi mogao postati snažnija protivteža Grupi sedam industrijskih nacija - SAD-u, Kanadi, Francuskoj, Njemačkoj, Italiji, Japanu i Velikoj Britaniji. Ruski predsjednik Vladimir Putin, izolovan od strane SAD-a i njihovih saveznika zbog rata u Ukrajini, takođe želi da vidi smanjenje globalnog uticaja Vašingtona. Druge grupe koje već promovišu prelazak ka "multipolarnom" svijetu - i dalje od dominacije SAD-a nakon Hladnog rata - uključuju OPEK, Šangajsku organizaciju za saradnju, Južnoamerički zajednički tržište (Mercosur) i Afričku uniju.

Šta radi BRICS?

Najveća dostignuća grupe su finansijska. Zemlje su se dogovorile da prikupe 100 milijardi dolara deviznih rezervi, koje mogu pozajmljivati jedne drugima u hitnim slučajevima. Taj likvidni fond je postao operativan 2016. godine. Osnovale su Novu razvojnu banku - instituciju inspirisanu Svjetskom bankom - koja je odobrila skoro 33 milijarde dolara kredita, uglavnom za projekte iz oblasti vodosnabdijevanja, transporta i druge infrastrukture, od početka njenog rada 2015. godine. Za poređenje, Svjetska banka je u fiskalnoj 2023. godini obezbijedila 72,8 milijardi dolara za partnerske zemlje.

Kako su se promijenili trgovinski odnosi?

Trgovina između prvih pet članova bloka porasla je za 56 odsto na 422 milijarde dolara između 2017. i 2022. godine. Prirodni resursi Brazila, Rusije i Irana čine ih prirodnim partnerima za kinesku potražnju. Indija i Kina imaju slabije trgovinske veze međusobno, djelimično zbog svog geopolitičkog rivalstva i graničnog spora.

Kako je BRICS nastao?

Pojam "BRIC" skovao je 2001. godine ekonomista Jim O’Neill, tada u Goldman Sachs Groupi, kako bi skrenuo pažnju na visoke stope ekonomskog rasta u Brazilu, Rusiji, Indiji i Kini. Termin je zamišljen kao optimističan scenario za investitore usred tržišnog pesimizma nakon terorističkih napada u SAD-u 11. septembra te godine. Četiri zemlje su preuzele koncept i razvile ga. Njihov brz rast u to vrijeme značio je da su imale zajedničke interese i izazove, a udruživanje glasova moglo je povećati njihov uticaj. Prvi sastanak ministara spoljnih poslova BRIC-a organizovala je Rusija na marginama Generalne skupštine Ujedinjenih nacija 2006. godine. Grupa je održala svoj prvi samit lidera 2009. godine. Južna Afrika je pozvana da se pridruži 2010. godine, dodajući još jedan kontinent i slovo "S".

Ko je na čelu?

Većinu vremena postojanja BRICS-a, bruto domaći proizvod Kine bio je više nego dvostruko veći od kombinovanog BDP-a ostala četiri člana. Teoretski, to bi Kini trebalo da daje najveći uticaj. U praksi, Indija, koja je nedavno pretekla Kinu po broju stanovnika, predstavlja protivtežu. BRICS nije formalno podržao veliki kineski infrastrukturni projekat poznat kao Inicijativa Pojas i put. Djelimično zato što se Indija protivi takvim projektima na spornim teritorijama koje drži Pakistan, njen susjed i zakleti rival. Nova razvojna banka nema dominantnog akcionara: Peking je pristao na jednaka vlasnička učešća za svakog člana, što je predložio Nju Delhi. Banka je sa sjedištem u Šangaju, ali su je vodili Indijac i dvojica Brazilaca, posljednja među njima bivša predsjednica Dilma Rousseff.

Da li je ruska invazija na Ukrajinu uticala na grupu?

Ostale zemlje BRICS-a zauzele su uglavnom neutralan stav prema ratu, smatrajući ga više regionalnim nego globalnim problemom. Ipak, rat je promijenio odnose Rusije sa institucijama BRICS-a. Nova razvojna banka je brzo zamrznula ruske projekte, a Moskva nije mogla da pristupi dolarima putem zajedničkog sistema deviznih rezervi BRICS-a. U suštini, sa rastućim sankcijama SAD-a, druge zemlje BRICS-a su prioritetizovale stalni pristup finansijskom sistemu zasnovanom na dolaru, umjesto da pomažu Rusiji. Moskva sada predlaže promjene u prekograničnim plaćanjima između zemalja BRICS-a, sistem koji bi zaobišao globalni finansijski sistem i pomogao da se njena ekonomija ojača protiv sankcija. Alternativne opcije uključuju razvijanje mreže komercijalnih banaka koje mogu obavljati takve transakcije u lokalnim valutama, kao i uspostavljanje direktnih veza između centralnih banaka, prema izvještaju koji su pripremili rusko Ministarstvo finansija, Banka Rusije i moskovska konsultantska firma Yakov & Partners. Takođe se predviđa stvaranje centara za uzajamnu trgovinu naftom, gasom, žitaricama, zlatom i drugim robama. Nije jasno da li ostali članovi BRICS-a podržavaju ovaj plan.

Da li su investitori i dalje zainteresovani za BRICS?

Još uvijek postoji interesovanje za tržišta u razvoju. Međutim, BRICS je danas uglavnom irelevantan kao investiciona tema zbog geopolitičkih promjena i različitih ekonomskih putanja članica. Sankcije koje predvode SAD su isključile Rusiju za većinu stranih investitora, a neki sektori u Kini - posebno tehnološke kompanije - takođe su pod sankcijama ili se suočavaju sa mogućim zabranama investicija. Kina je takođe ekonomija koja sazrijeva, sve više odvojena od drugih tržišta u razvoju i suočava se sa strukturnim usporavanjem. Brazilska ekonomija značajno je usporila nakon završetka globalnog buma sirovina prije otprilike deceniju. Ekonomiju Južnoafričke Republike ometaju stalni nestanci struje i problemi u logistici, iako je nedavno postignut određeni napredak u rješavanju tih problema. Indija je i dalje rastuća ekonomija, koju investicione banke porede sa Kinom od prije 10 ili 15 godina, iako nije jasno da li može da slijedi kineski model vođen proizvodnjom.

Trenutno nema komentara za vijest. Ostavite prvi komentar...

Ostavi komentar