.webp){kind=icon}
Moglo bi se reći da je ESG lako definisati. Riječ je o pristupu finansiranju i ulaganju usmjerenom na upravljanje rizicima uzrokovanim faktorima životne sredine, društvenim pitanjima i pitanjima korporativnog upravljanja. Razvrstavanje razlika između ESG-ja i sličnih, a ponekad preklapajućih strategija je teže, dijelom zato što je ovaj termin počeo da znači različite stvari različitim ljudima. Široka upotreba ESG faktora je podstakla skepticizam da takav pristup nije ništa drugo do marketinški trik, što je podstaklo protivrječne reakcije i regulatorne mjere.
1. U čemu je stvar?
ESG je dio šire strategije poznate kao održivo ulaganje. Opšti ciljevi su postizanje društvenog uticaja, usklađivanje sa ličnim vrijednostima ili upravljanje rizicima, kažu zagovornici. ESG su prije oko dvije decenije razvili zvaničnici Ujedinjenih nacija koji su sarađivali sa finansijskom industrijom. Oni su tvrdili da razmatranje ključnih ESG rizika, kao što su klimatske promjene, nezadovoljstvo radnika i sudski sporovi koji proizilaze iz lošeg korporativnog upravljanja, pomaže u zaštiti investicija. Govorili su da je takva analiza kompatibilna sa fiducijarnim odgovornostima investitora.
2. Kako se ESG razvio?
Kako je vrijeme prolazilo, ESG oznaka je korišćena za razne stvari. Od investicija u akcije povezane sa zelenom energijom, do stvari koje ne biste očekivali, poput fondova koji prate referentne indekse obveznica u kojima se nalaze naftne kompanije ili imovina u autokratskim zemljama kao što je Rusija. Konsolidacija industrije je u toku. Međutim, u isto vrijeme su ESG rizici postali sve izraženiji jer su ekstremni vremenski uslovi i štrajkovi radnika nanijeli štetu proizvođačima automobila, osiguravajućim kućama i turističkim agencijama.
3. Koliko je ESG rasprostranjen?
Procjene se razlikuju u zavisnosti od toga šta ljudi definišu kao ESG. Prema Morningstaru, ESG i fondovi sa oznakom održivosti su imali skoro tri milijarde dolara (2,8 milijardi evra) imovine na kraju 2023. godine.
4. Zašto je došlo do protivrječne reakcije?
Zvaničnici SAD su ismijavali napore ESG-ja kao "probuđene" (engl. woke), tvrdeći da daju prioritet liberalnim vrijednostima nauštrb finansijskih prihoda. Guverner Floride Ron DeSantis, zakonodavci Teksasa i drugi kritičari su zajedno povukli milijarde dolara državnih sredstava od kompanije BlackRock, jednog od prvih zagovornika tog cilja. Države predvođene republikancima su takođe uvele zakone protiv ESG-ja, iako su u velikoj mjeri propali. Takvi napadi su uplašili Wall Street, podstičući banke i investicione kompanije da se klone korišćenja ove oznake u marketinškim dokumentima i sastancima sa klijentima. Ali tada je jul 2023. bio rekordno najtopliji mjesec na planeti, što je usmjerilo pažnju na posljedice ekstremnih vrućina i šumskih požara. Istorijski štrajkovi radnika u američkim proizvođačima automobila takođe stavljaju ESG analizu u centar pažnje.
5. Koliki su povrati?
ESG-ju nije pomoglo to što je ruska invazija na Ukrajinu povećala cijene nafte u 2022. godini. Iako su se ESG fondovi oporavili 2023. godine, uglavnom su bili ispod tržišnih referentnih vrijednosti. Na primjer, u Evropi, koja ima najveće tržište, fondovi povezani sa ESG-jem su u prosjeku porasli za oko 16 odsto, u odnosu na rast od 24 odsto Svjetskog indeksa akcija MSCI i 16 procenata prihoda Panevropskog indeksa STOXX Europe 600. Od 2019. godine je ipak više ESG fondova osnovano nego zatvoreno, prema istraživačkoj kompaniji Morningstar Direct.
6. Šta rade regulatori?
Pošto je ESG oznaka usvojena za različite finansijske proizvode, od uzajamnih fondova do složenih izvedenih instrumenata, evropski i američki regulatori su počeli da suzbijaju kompanije za koje su tvrdili da preuveličavaju svoj ESG bona fides.
Američka Komisija za vrijednosne hartije i berzu u septembru je usvojila pravilo kojim se zahtijeva da 80 odsto ulaganja fonda bude u skladu sa njegovim navedenim ciljem. SEC je 2022. godine pokrenuo slučajeve protiv kompanija, uključujući podružnicu korporacije Bank of New York Mellon u vezi sa njihovim ESG referencama.
Ogranak DWS za upravljanje sredstvima Deutsche Banka je pristao da plati 25 miliona dolara (23,3 miliona evra) kako bi se riješila istraga SEC-a o navodnim propustima u kontroli "greenwashinga" i sprječavanja pranja novca.
Revizija pravila EU je navela menadžere fondova da skinu najvišu ESG oznaku sa oko 200 milijardi evra (215 milijardi dolara) sredstava klijenata od jula 2022. do marta 2023. godine.
Depositphotos
7. Da li održivo ulaganje pravi razliku?
Neki investitori i akademici se žale da je uticaj održivog ulaganja daleko manji nego što su njegovi zagovornici sugerisali. Naravno, to je napravilo neke pomake, kao što je pritisak na kompanije da smanje upotrebu plastike, rješavanje pitanja prava radnika i sprovođenje takozvanih revizija građanskih prava. Takođe su uspjeli da zamijene direktore u odboru kompanije Exxon Mobil u pokušaju da pomognu naftnom gigantu da se okrene čistijim gorivima. Ipak, kritičari kažu da se ideja da je održivo ulaganje dovoljno za rješavanje složenih problema pokazala pogrešnom i da je potrebna veća državna intervencija za rješavanje društvenih pitanja kao što su minimalne plate i rastuće emisije gasova staklene bašte.
8. Koje kritike dolaze od pristalica ESG-ja?
Neki zagovornici misle da je termin postao toliko širok da je izgubio veliki dio svog značenja. Mnogi ukazuju na rasprostranjenost manipulativnog "greenwashinga", odnosno slučajeva kada kompanije preuveličavaju ekološke prednosti svojih aktivnosti. Ostale kritike su usmjerene na način na koji menadžeri fondova rangiraju kompanije po njihovoj efikasnosti u pogledu ESG faktora. Ima mnogo nedosljednosti u tim procjenama. U nekim slučajevima se kompanije rangiraju prema rizicima koje im ESG faktori predstavljaju, a ne prema, recimo, rizicima koje predstavljaju za životnu sredinu i društvo. (Razmatrajući obje strane jednačine, Evropska unija je usvojila pristup poznat kao "dvostruki aspekt materijalnosti", ali to nije učinjeno i na drugim mjestima). Neki zagovornici predlažu potpuno uklanjanje ESG oznake i više razgovora o energetskoj tranziciji, vremenskim prilikama i rizicima osiguranja.
9. Gdje se u spektru održivosti uklapa ESG?
Popularnost ESG-ja je djelimično zavisila od uvjerenja da će igrati pozitivnu ulogu u stvaranju boljeg svijeta, ali takve idealističke i nejasne ideje znače da menadžeri koji upravljaju imovinom mogu zamagliti ključnu razliku. Takvo ulaganje je osmišljeno da bi se odmaklo od društveno odgovornog ulaganja i pažnja Wall Streeta skrenula na rizik. To je u suprotnosti sa nekim drugim granama održivog ulaganja koje ponekad idu dalje:
Ulaganje zasnovano na vrijednostima i etici: Ovo su široke strategije koje omogućavaju investitorima da izbjegavaju ili investiraju u kompanije u zavisnosti od toga da li one odražavaju njihova politička, vjerska ili filozofska uvjerenja i vrijednosti. Najraniji pobornici su bile vjerske grupe poput kvekera koji su izbjegavali ulaganja u stvari poput alkohola, oružja i kockanja. Grupe povezane sa crkvama u Švedskoj su 1965. godine pokrenule prvi uzajamni fond zasnovan na etičkim vrijednostima.
Društveno odgovorno ulaganje: Podstaknuta protestima protiv rata u Vijetnamu, potrošačkim bojkotom onih kompanija koje su proizvodile napalm i aparthejdom u Južnoj Africi, grupa investitora je osamdesetih i devedesetih godina nastojala da čini dobro ne samo izbjegavanjem kompanija koje štete društvu, već ulažući u one koje poboljšavaju svoje poslovne prakse. Takođe su se usredsredili na kompanije koje se bave stvarima poput zelene energije.
Uticajno ulaganje: Iako se društveno odgovorno ulaganje uglavnom fokusira na javna preduzeća, uticajno ulaganje se uglavnom koncentriše na privatne projekte. To je specijalizovana strategija kojom investitori ciljaju na određene rezultate koji se mogu izmjeriti, kao što su kompanije koje nude pristupačne stanove.
