.webp){kind=icon}
Sredinom marta, evropski lideri okupili su se u na prvom nuklearnom samitu u Briselu. Fokus zajedničkog okupljanja bio je pokušaj regiona da se vrati nuklearnoj energiji, nakon decenija smanjivanja nuklearnih kapaciteta i okretanja alternativnim izvorima energije. Sastanci su u velikoj mjeri bili zatvoreni za javnost, a reakcije potencijalnih finansijera - prilično mlake. Da li je Evropa propustila voz za nuklearnu budućnost?
Struka: Treba utrostručiti nuklearne kapacitete
Rat u Ukrajini i nastojanje Evrope da postane energetski zavisna od ruskog gasa, osim vrtoglave inflacije, pokrenuli su i ozbiljna preispitivanja o tome da li stari kontinent može istinski da bude samoodrživ koristeći isključivo obnovljive izvore energije.
Vodeća evropska privreda, Njemačka, još 2011. godine je objavila planove da prestane sa proizvodnjom nuklearne energije. Posljednja nuklearna elektrana obustavila je rad prošle godine, nakon kratkotrajnog pomjeranja roka uslovljenog nestašicom energije poslije prekida uvoza ruskog gasa.
I dok Njemačka ovaj potez vidi kao sopstveni doprinos okretanju zelenim, niskorizičnim oblicima energije, jedan od najvećih protivnika ovakve politike jeste Francuska, koja se i dalje oslanja na nuklearnu energiju.
Prema podacima Bloomberg NEF, do 2050. godine evropski energetski miks utrostručiće se na 2.8 teravati instaliranog kapaciteta. I dok nuklearna energija predstavlja oko desetinu generisane energije u 2023, plan je da njen udio padne na oko 40 gigavati instaliranog kapaciteta do sredine vijeka.
Bloomberg Adria
"To je protivno konsenzusu energetske industrije, koja želi da utrostruči kapacitet (nuklearne energije) prateći opšte trendove u sektoru obnovljivih izvora. Ali tu postoji mnoštvo otežavajućih faktora, među kojima su najveći finansijske prepreke," kaže za Bloomberg Adria Connect novinar Bloomberga Jonathan Tiron.
Evropski nuklearni reaktori žive "na produžetke"
Prvi otežavajući faktor jeste činjenica da evropska nuklearna energija sada praktično živi "na produžetke". Većina reaktora ima dozvolu da operiše oko 40 godina, ali ti rokovi mogu da budu produženi - što je slučaj sa reaktorima u Francuskoj i istočnoj Evropi. Trećina nuklearnih reaktora u Evropi bliži se svom isteku roka trajanja već sljedeće godine.
U istočnoj Evropi, nuklearni reaktori su obično stariji sovjetski modeli, poput VVER 440 i SVR1000. Jedini reaktor koji je u prethodnih nekoliko godina izgrađen u Evropi jeste onaj u Finskoj. Riječ je o EPR-u, francuskog dizajna. Njegova izgradnja kasnila je decenijama i premašila budžet nekoliko milijardi evra. Sa sličnim problemom trenutno se suočava i Francuska. Ovakva postavka nije naročito privlačna za investitore, koji u širokom luku zaobilaze nuklearne projekte.
"Oni postavljaju sebi logično pitanje - zašto da investiram u projekat koji će biti u izgradnji deset godina i za taj period neću imati nikakve prihode? Linija manjeg otpora je da finansiraju vjetrovu ili solarnu energiju, koja nije toliko opterećena regulacijom ili nesigurnim rokovima, a profit dolazi relativno brzo," objašnava Tiron.
Jedan od razloga zašto Rusija i Kina vode u nuklearnoj energetskoj trci jeste i struktura troškova izgradnje nuklearnih postrojenja.
Troškovi izgradnje nuklearnih postrojenja poslije 2000. godine
Bloomberg Adria
"Kada Rusija ili Kina grade postrojenja, njihova ponuda je 5-6 milijardi dolara zajma uz tri odsto cijene kapitala i tri odsto kamate. Teško je naći bolju ponudu od toga. A kada je riječ o privatnom kapitalu u posljednjih nekoliko decenija, oni očekuju prinos na kapital od 10 odsto, tako da je prije svega potrebno da imate konkurentnu cijenu kapitala," kaže Tiron.
Mnogo buke u sektoru nuklearne energije nastalo je i oko novih tehnologija - iako su neka od najvećih otkrića stara već nekoliko decenija, a industrija kaska na njihovim marginama. Trenutno postoje 83 različita jedinstvena dizajna malih modularnih reaktora, koji su smatrani velikim otkrićem jer se mogu izgraditi unutar same fabrike.
"Teoretski, cijene bi sa tim trebalo da padnu. Problem je što sa 83 konkurentna dizajna, daleko smo od odabira industrijski efikasnog i jednostavnog standarda - i sada smo u procjepu između finansijskih problema i preobimnog izbora tehnologija," zaključuje Tiron.
