.webp){kind=icon}
Državna pomoć u Bosni i Hercegovini često se dijeli ekonomski neisplativim preduzećima i onima koji neodgovorno povećavaju broj zaposlenih. Sistem dodjele državne pomoći opterećen je anomalijama, ukazali su u Centrima civilnih inicijativa (CCI).
Ova nevladina organizacija uradila je analizu "Državna pomoć državi - svrsishodnost državne pomoći javnim preduzećima u BiH" za 2019. godinu kada je ta pomoć iznosila preko 432 miliona KM.
Saradnik CCI-ja na analizi Aleksandar Draganić kaže da je jako teško utvrditi državnu pomoć koja se dijeli javnim preduzećima, ali da postoje činjenice koje ukazuju na sve anomalije. On je kao primjer naveo javna preduzeća za željeznički saobraćaj u RS i FBiH.
"Radi se o desetinama miliona maraka koji su dodijeljeni, a ekonomska opravdanost preduzeća je upitna. Imaju ogroman broj zaposlenih i govori se o potrebi restruktuiranja istih, ali ta restruktuiranja se slabo kreću", kaže Draganić.
U 2020. godini Željeznicama Republike Srpske doznačeno je 25 miliona KM, a one pritom posluju s gubitkom. Dvije trećine sredstava izdvajaju za plate oko 2.000 zaposlenih, što Draganić smatra ogromnim iznosom.
On ističe da je problem i što država odobrava novac preduzećima koja neodgovorno povećavaju broj zaposlenih, kao što je slučaj Pošta RS "koje su imale u zadnjih par godina povećanje broja zaposlenih od 200 radnika, a bili su u zoni gubitka istih tih godina".
Da se pomoć daje tim i sličnim preduzećima potvrđuju i iz Vlade Republike Srpske koja je danas usvojila Godišnji izvještaj o dodijeljenoj državnoj pomoći u RS u 2021. godini, a koja je iznosila ukupno 126,5 miliona KM.
U Vladi navode da se najveći udio odnosi na pomoć u oblastima poljoprivrede i industrije i usluga (103,7 miliona KM). Podjelu novca javnim preduzećima svrstavaju u "pomoć za usluge od opšteg ekonomskog interesa", a koja je lani iznosila osam miliona KM.
"Pomoć za usluge od opšteg ekonomskog interesa u 2021. godini dodijeljivalo je Ministarstvo saobraćaja i veza, a to je pomoć data preduzeću Aerodromi RS i Pošte Srpske, gradovi Bijeljina, Gradiška, Istočno Sarajevo, Laktaši, Doboj, Prijedor i Trebinje te opštine Brod, Gacko, Istočno Novo Sarajevo, Kalinovik, Kneževo, Kotor Varoš, Laktaši, Milići, Mrkonjić Grad, Novi Grad, Nevesinje, Osmaci, Pale, Petrovac, Ribnik, Sokolac, Han Pijesak, Čelinac i Šipovo. U okviru ove pomoći dodijeljena su sredstava privrednim subjektima koji obavljaju usluge javnog prevoza putnika, te javnim preduzećima i ustanovama", naveli su u Vladi.
Dodatnih 14,7 miliona dali su u okviru "de minimis" pomoći, od čega najveći dio čini pomoć u vidu podsticaja privrednim subjektima za direktna ulaganja, podsticaja za ublažavanje negativnih posljedica virusa korona kao i pomoć za unapređenje privrednih aktivnosti i poboljšanje poslovanja privrednih društava.
Iz CCI poručuju da ne postoje kriteriji ko i po kojim osnovama je u prilici da dobije određenu pomoć. Draganić navodi kao primjer Unis Ginex iz Goražda, koji su primili 600.000 KM na ime zapošljavanja radnika, a ostvaruju izvanredne rezultate.
Projektantica na analizi CCI-ja Emina Ćatić rekla je da je CCI dao preporuke kako bi se što bolje raspoređivala sredstva iz budžeta. "Neophodana je jača kontrola državne pomoći, od funckionisanja samog vijeća i načina rada do bolje i efikasnije koordinacije drugih tijela", kaže Ćatić.
