.webp){kind=icon}
Pored dva entitetska javna fonda za penzijsko i invalidsko osiguranje, koji su nadležni za isplatu penzija, u Bosni i Hercegovini (BiH) djeluju još dva penzijska fonda, Penzijski rezervni fond (PREF) i Evropski dobrovoljni penzijski fond (EPF), koji su aktivni na tržištu kapitala i obezbjeđuju dobit i prinose za svoje osnivače i korisnike.
PREF je osnovan 2010. godine i do sada je svom osnivaču - Fondu penzijsko-invalidskog osiguranja (Fond PIO) Republike Srpske isplatio ukupno 67,14 miliona maraka. To je samo dio od ukupne zarade koju je PREF ostvario, a koja za period 2011-2022. godina iznosi skoro 90 miliona KM neto (89,6 miliona KM).
EPF je prvi dobrovoljni penzijski fond na prostoru BiH, osnovan 2017. godine. Društvo zа uprаvlјаnjе fondom osnovali su PREF (udjel 33 odsto), Evropska banka za obnovu i razvoj (16,5 odsto EBRD i 16,5 odsto ENEF - Fоnd zа rаzvој prеduzеćа kојim uprаvlја ЕBRD) i Skupna pokojninske družbe iz Ljublјane (udjel 34 odsto).
EPF je od osnivanja do sada isplatio više od 2,6 miliona KM članovima koji su stekli pravo na raspolaganje akumuliranim sredstvima.
PREF tokom 2022. uvećao vrijednost imovine za 24,39 miliona
Vrijednost imovine kojom upravlja PREF na kraju 2022. godine iznosila je 293,9 miliona maraka i uvećana je za 24,39 miliona KM ili za 9,05 odsto u odnosu na godinu ranije.
Direktor Društva za upravljanje PREF-om Miloš Grujić kaže za Bloomberg Adriju da su lani prihodi Fonda iznosili 14 miliona KM uz rast od 5,7 odsto.
Miloš Grujić (Privatna arhiva-ustupljena fotografija)
"Ostvarena dobit u 2022. godini iznosi 6,16 miliona KM. Zakonom je uređeno da se dio godišnje neto dobiti može isplatiti osnivaču, odnosno Fondu PIO, pod uslovom da iznos isplaćene neto dobiti ne bude veći od 50 odsto vrijednosti dividendi koje je Rezervni fond primio u novcu i 50 odsto prihoda od kamata koje je ostvario fond. U maju ove godine je isplaćena dividenda u iznosu od pet miliona KM", ističe Grujić.
EPF u 2022. godini ostvario neto prinos od 0,35 odsto
EPF je u toku 2022. godine poslovao pozitivno s neto prinosom od 0,35 odsto (nakon svih troškova EPF), a prema riječima direktorice Društva za upravljanje EPF-om Gordane Drobnjak, taj rezultat je relativno dobar za jedan fond koji dominantno ulaže u obveznice, a imajući u vidu šokove na tržištima obveznica u toku 2022. godine, kao i rezultate sličnih fondova u regionu i globalno.
"EPF ima strogo propisana ograničenja ulaganja definisana zakonom i dodatno uobličena investicionom politikom EPF-a, što je tipično za fondove ovog tipa koji su svakodnevno odgovorni kako za uplate tako i za isplate svojim članovima, te je politika ulaganja prilično konzervativna", pojašnjava Drobnjak za Bloomberg Adriju.
Ulaganje ovog fonda se prvenstveno koncentriše na kupovinu obveznica emitenta Republika Srpska na primarnom tržištu (u toku 2023. kamate stope su bile znatno više nego prethodnih godina) i kupovinu obveznica ratne štete i stare devizne štednje na sekundarnom tržištu.
"EPF je kroz ulaganja u Triglav Globalni dionički fond i Triglav obveznički Fond te WVP Premium fond, koji ulažu na globalnim tržištima, postigao izloženost od 5,55 odsto imovine prema inostranstvu, što je, još uvijek, dosta ispod zakonskog ograničenja, ali znatno više nego u ranijim periodima", ističe Drobnjak.
Gordana Drobnjak (EPF)
Kao što je planirano, dodaje, i u toku 2023. godine, pored ulaganja u javne ponude obveznica, EPF je kontinuirano prisutan na sekundarnom trgovanju obveznicama Republike Srpske.
Pored navedenog, a u skladu sa zakonskim ograničenjima, EPF ulaže i u bankarske depozite, ali je njihovo relativno učešće u imovini EPF smanjeno budući da je rast kamatnih stopa na oročene depozite, iako primjetan, znatno manji nego rast kamatnih stopa na dužničke HOV.
Poslovanje u ovoj godini
Ukupna neto imovina PREF-a na kraju prvog polugodišta ove godine iznosila je 282.826.387 maraka, a u strukturi imovine fonda najveće učešće imali su akcije i obveznice.
Imovina PREF-a na kraju trećeg kvartala ove godine je smanjena na 270.688.097 KM, najvećim dijelom zbog smanjenja vrijednosti akcija Telekoma Srpske. U odnosu na kraj 2022. primjetna je manja vrijednost ulaganja u akcije i na kraju septembra ove godine ona iznosi 125.830.266 KM, dok je na kraju 2022. godina bila 166.597.885 KM, pokazuju izvještaji PREF-a.
U istom periodu povećan je iznos obveznica u portfelju PREF-a te na kraju septembra iznosi 104.067.153 KM, što je za 24 odsto više nego na kraju 2022. godine.
U prva tri kvartala 2023. godine neto prinos EPF-a je iznosio 1,6 odsto (dvanaestomjesečni prinos 2,2 odsto) što se može objasniti kako relativno većom stabilnosti na obvezničkom tržištu tako i oporavkom globalnih tržišta u odnosu na kraj 2022. godine.
U FBiH ne postoji dobrovoljni penzijski fond
Evropski dobrovoljni penzijski fond trenutno ima više od 42.000 članova kojima se redovno uplaćuje dobrovoljni penzijski doprinos. Trend kontinuiranog rasta je vidljiv, te je i u ovoj godini više od 2.000 novih članova počelo da štedi u EPF-u. Uz očekivani kontinuirani rast broja novih članova, očekivao se i povećan broj isplata, pa je od početka godine više od 1.500 članova isplatilo sredstva sa svojih računa u EPF-u. Ukupna vrijednost isplata je više od 1,3 miliona KM.
U EPF-u su posebno ponosni na činjenicu da su, od osnivanja do danas, izvršili više od 3.700 isplata za članove koji su stekli pravo na raspolaganje akumuliranim sredstvima, a ukupan iznos isplaćenih sredstava prelazi 2,6 miliona KM.
"EPF je prvi i trenutno jedni dobrovoljni penzijski fond koji posluje na tržištu Republike Srpske, budući da u Federaciji BiH još uvijek, usljed nepostojanja poreskih olakšica, nije osnovan nijedan ovakav fond, iako postoji zakonski okvir", kaže Drobnjak.
