U datom trenutku svjedoci smo prve etape destabilizacije međunarodnog poretka koja, bez obzira na ishod, vrlo vjerovatno neće biti posljednja. Rusko-ukrajinski rat zapravo predstavlja prvu stranicu, uvod u potencijalni novi Hladni rat, ali ne onaj između Rusije i Zapada, već između Kine i Zapada.
Hladni rat s Rusijom je nemoguć iz prostog razloga što Rusija nema političkih, ekonomskih, demografskih, tehnoloških, vojnih i kulturnih kapaciteta da predstavlja izazov Zapadu na ravnoj nozi. Rusija je regionalna sila, po mnogim parametrima sve sličnija Iranu (samonametnuta ekonomska i kulturna izolacija, uz agresivnu ekspanzionističku spoljnu politiku i pokušaj uvođenja totalne i militarističke idejne paradigme na nivou cjelokupnog društva).
Dva scenarija
Ukoliko pokušamo da se distanciramo od aktuelne etape konflikta i pokušamo da konstruišemo predikcije povezane s tim šta možemo očekivati nakon završetka Rusko-ukrajinskog sukoba, ne možemo govoriti ni o jednom scenariju koji ne uključuje Kinu. Konkretni trenutni sukob, inače, može imati dva opšta ishoda – pad putinskog režima i pojavu nove nekonfliktne Rusije ili zamrzavanje sukoba na određenoj etapi i dublju samoizolaciju Rusije i njeno daljnje slabljenje. Ta dva ishoda imaju značaja ponajviše za odnos Kine i Zapada, manje su uopšte povezani s uticajem Rusije, koji postaje sve slabiji kakav god od ova dva ishoda budemo vidjeli (možda već u toku iduće godine).
Bloomberg Mercury
Pod uslovom da putinska Rusija padne, Kina gubi jeftin izvor resursa koji je dobila kao poklon uz, za Putina, neuspješni Rusko-ukrajinski rat, utoliko se njen ekonomski rast usporava (Kina kao rastuća ekonomija treba velike količine energenata). Ako dođe do zamrzavanja konflikta, Putinova Rusija postaje satelit Narodne Republike Kine, koji ne može da opstane bez eksporta energenata na Daleki istok.
Kina u tom slučaju postaje glavni kupac glavnog dijela ruske ekonomije i može da diktira kakve god uslove poželi. Uz sav diskurs o suverenitetu, Putinova Rusija gubi svoj suverenitet ne u korist Zapada, već u korist Kine. U slučaju da putinski sistem padne, Rusija se postepeno ponovo otvara ka svijetu i može da drži balans između Kine i Zapada, naročito ako se odnosi ova dva globalna pola budu zaoštravali (što će se najvjerovatnije desiti).
Novi Rubikon
Zapravo se već u ovom istorijskom trenutku za SAD, EU i njihove globalne saveznike nameće dilema - započeti postupni ekonomski raskid s Kinom ili ne. Ova nedoumica upravo proističe iz pogrešne procjene Njemačke i Francuske, kao dosadašnje pokretačke snage Evropske unije, da nastave ekonomsku saradnju s putinskom Rusijom i poslije 2014. godine (de fakto početka Rusko-ukrajinskog rata, čija je trenutna totalna faza puki produžetak). S druge strane, ne može se tvrditi sa sigurnošću da će Xi Jinping voditi podjednako (samo)destruktivnu politiku kao Vladimir Putin.
Istorija Kine i Rusije se veoma razlikuju, kao i njihova politička kultura. Ono što trenutno možemo konstatovati jeste da je u Kini zvanično prekinuta meritokratska tradicija smjene vrhovnih vođa i da je Xi Jinping uspio oko sebe izgraditi određeni kult ličnosti.
Bloomberg Mercury
Ova tendencija razumljivo unosi zebnju, jer kada imamo jednog neprikosnovenog vođu totalitarne države, strah od njene nasilne ekspanzije vojnim putem jeste razuman. Suština je u tome da bi postepeni ekonomski raskid s Kinom označio prekid ideje o izgradnji globalne ekonomije i otvorenog svijeta, a takođe bi se negativno odrazio na rast zapadnih ekonomija. Ovakva strategija mora biti dugoročna i mora biti utemeljena na faktima. Trenutno Kina nije povukla nijedan takav potez da bi bilo nesumnjivo jasno da bi ekonomski raskid s njom bio neizbježan. Takav potez bio bi vojna invazija na Tajvan, ali čak i početak određene vrste pomorske blokade, koja bi imala za cilj prinudnu aneksiju Tajvana.
Amerika predvodi
Kao i u slučaju Putinove Rusije, Washington prednjači u spremnosti da započne etapni ekonomski raskid s Kinom. Nedavno je administracija predsjednika Bidena uvela ograničenja na izvoz visokih američkih tehnologija u Kinu u domenu mikročipova. Cilj je da se znatno uspori razvoj kineske kompjuterske i vojne tehnologije. Iako je Kina poznata kao "globalna fabrika", ona zapravo ne prednjači na tržištu tehnologija, sama tehnologija pripada zapadnim korporacijama i kompanijama koje ne pripadaju Zapadu civilizacijski, ali su s njim u političkom i ekonomskom savezu (Japan, Tajvan, Južna Koreja).
Vodeće države EU su skeptične po tom pitanju, naročito u ovom periodu kada teče ekonomsko razdvajanje Evrope od Rusije. Jasno je da evropski lideri nisu uvjereni da će ekonomski raskid s Kinom biti neophodan, a on bi im donio veliku štetu, što u smislu popularnosti među glasačima, što u domenu usporavanja ekonomskog rasta. Upravo zato nismo vidjeli nikakve poteze evropskih zvaničnika koji bi nalikovali opisanoj odluci Bidenove administracije.
Naprotiv, njemački kancelar Olaf Scholz podržao je kontroverznu ideju o prodaji udjela od 24,9 posto hamburške luke kineskom koncernu Kosko, bez davanja pomenutoj kineskoj kompaniji mogućnosti da odlučuje o upravljanju ili donošenju strateških odluka u samom lučkom preduzeću. Njegovi koalicioni partneri iz partije zelenih nisu se složili s datom odlukom, ali vlada se još uvijek drži. Scholz je 4. novembra otišao u zvaničnu posjetu Kini, što je još jedan signal da evropski lideri nisu spremni da se udalje od te dalekoistočne imperije.
Bloomberg Mercury
Predsjednik Francuske Emanuel Macron predložio je ranije da on i kancelar Scholz zajedno otputuju u Kinu, kako bi demonstrirali jedinstvo evropskog bloka, ali se Scholz s time nije saglasio, navode francuski zvaničnici. Scholz je, međutim, istupio izjavom da je usaglasio glavne tačke svoje posjete s Macronom i drugim evropskim partnerima. Makron je bio retorički glasniji u kritici Kine, na EU samitu 21. oktobra, gdje je raspravljano i o evropsko-kineskoj saradnji, predsjednik Francuske je podvukao da je prodaja strateške evropske strukture kineskim kompanijama bila pogrešna politika. Međutim, nikakve konkretne odluke nisu uslijedile nakon te konstatacije.
Izgleda da ni Francuska ni Njemačka nisu spremne da zaista započnu proces ekonomskog odvajanja od Kine, već samo ispoljavaju i na tom planu međusobne nesuglasice, kao što je njemačko protivljenje uvođenju ograničenja na cijenu gasa, recimo, ili njemački zahtjevi u vezi s gasovodom koji bi povezao Španiju i Njemačku i doveo alžirski gas u Centralnu Evropu (Scholz zahtijeva izgradnju direktnog gasovoda MidCat, dok Macron zastupa ideju gasovoda koji bi povezao Barcelonu i Marsej – BarMar).
Kina još nije izabrala strategiju
Postaje jasno da zapadna solidarnost pred Putinovom prijetnjom blijedi kada se vodi razgovor o mogućoj prijetnji koja dolazi od Xi Jinpinga, prvog neprikosnovenog lidera Kine od doba strahovlade Mao Zedonga. Još nije u dovoljnoj mjeri jasno, međutim, da li će kineski lider poći stopama ruskog, otuda se ne može sa sigurnošću reći da li griješi Washington ili Berlin. Države uronjene u različite civilizacije mogu donositi drugačije odluke, nema garancija da će Xi Jinping izabrati ratnu opciju da širi uticaj svoje imperije, možda će nastaviti da razvija ekonomski uticaj s namjerom da ga naposljetku pretvori u politički.
Bloomberg Mercury
Ipak, Kina je u prethodnih deset godina više nego udvostručila svoj vojni budžet – sa 105 milijardi američkih dolara u 2010. godini do 252 milijarde dolara u 2020. godini. Pritom njena retorika o Tajvanu postaje sve agresivnija, a zvanični Peking je pritiscima, koji su mogli da odvedu u rat, pokušao da povrati ranije izgubljene spoljnopolitičke pozicije na Tajvanu, pokušavši da spriječi posjetu Nancy Pelosi, predsjednice Predstavničkog doma američkog Kongresa, toj ostrvskoj državi. Novi uspon kulta ličnosti u Kini svakako upućuje na to da će jedan takav totalitarni lider morati da započne spoljni rat (vrući ili hladni) ili unutrašnji sukob (Mao Zedong je ratovao protiv sopstvenog naroda – Veliki skok naprijed i Kulturna revolucija).
Pošto je Kina sada već modernizovana država, ujedinjena oko jednog lidera, unutrašnji rat je teško zamisliti, u odsustvu drugih mogućnosti šta preostaje? Samo vrući ili hladni rat. Evropa je ponovo nepripremljena.
.webp){kind=icon}
