.webp){kind=icon}
Godinama se raspravlja o tome kako je Muzej Nikole Tesle u Krunskoj ulici na Vračaru premali, a poslije nekoliko prijedloga Vlade Srbije koji su propali, sada je predloženo još jedno rješenje. Najpoznatiji srpski naučnik mogao bi da dobije znatno veći prostor gdje će posjetioci moći da vide više njegovih ličnih predmeta koji su zasad bili skriveni od očiju javnosti, ali i da nauče više o životu velikog naučnika.
Ministarka kulture Maja Gojković rekla je nedavno za NIN da je Vlada Srbije donijela odluku da novi prostor Muzeja Nikole Tesle bude na jednom od poteza Beograda na vodi, ka Sajmu. Kasnije je ministar finansija Siniša Mali potvrdio da će to biti nekadašnja fabrika hartije Milana Vape u Bulevaru vojvode Mišića 10, između mosta Gazela i Beogradskog sajma, poznata i kao Jugošped.
Kada veliki pronalazač, najpoznatiji po svom doprinosu u projektovanju modernog sistema napajanja naizmjeničnom strujom, dobije veći prostor, moći ćemo da vidimo mnogo predmeta koji se sada nalaze u depoima prostora u Krunskoj ulici.
"Kada država bude donijela konačnu odluku o novoj zgradi Muzeja Nikole Tesle i kada ona bude prilagođena potrebama muzeja, mi se nadamo da ćemo moći da prikažemo prije svega veći broj Teslinih originalnih ličnih predmeta, ali takođe da obogatimo postavku neki multimedijalnim i drugim sadržajima gdje ćemo moći da prikažemo više informacija o Nikoli Tesli. Naravno, ne može se prikazati posjetiocima 160 hiljada dokumenata, niti je to potrebno, ali je i te kako potrebno da prikažemo što veći broj informacija koje ova dokumenta nose i nadamo se da ćemo u novom prostoru biti u mogućnosti da to uradimo", rekla je za Bloomberg Adriju Ivana Zorić, viši kustos tog muzeja. Dodaje da je važno da se Teslina zaostavština koja trenutno nije izložena, a koja se čuva u depoima, bude i dalje čuvana u adekvatnim mikroklimatskim uslovima koje preporučuje struka.
Muzej Nikole Tesle tokom prošle godine posjetilo je oko 170 hiljada posjetilaca, kaže Zorić, što je rekord. S obzirom na to da je taj muzej otvoren svakog dana u nedjelji, to bi značilo da u prosjeku muzej dnevno posjeti 465 posjetilaca, ili oko pedesetak posjetilaca po grupi koja u Muzeju provede oko 45 minuta.
Muzej privlači i pojedine poznate ličnosti koje posjete Beograd, poput glumaca Edwarda Nortona i Kate Hudson, s obzirom na to da je Tesla jedan od najpoznatijih (ako ne i najpoznatiji) Srbin.
"Ovo je rekordna posjeta tokom jedne godine - ona je ponovo narasla poslije pauze koju smo imali tokom pandemije izazvane korona virusom. Sada broj posjetilaca ponovo raste. Često se formiraju i redovi ispred zgrade pošto je ona relativno mala za ove potrebe", dodaje Zorić. Kaže da najveći broj posjetilaca dolazi tokom ljeta, ali takođe i tokom sezone ekskurzija, u aprilu, maju, i na jesen.
Istorija muzeja
Poslije smrti Nikole Tesle 1943. godine, staranje o njegovoj imovini je, prema odluci američkih vlasti iz 1943. godine, pripalo Savi Kosanoviću, sinu Tesline najmlađe sestre Marice.
"Muzej Nikole Tesle osnovan je 1952. godine, kada je u Srbiju zemlju prenijeta Teslina zaostavština iz Sjedinjenih Američkih Država. Ona je stigla najprije brodom u Rijeku, zatim transportovana na beogradski Elektrotehnički fakultet, a onda je odlučeno da takozvana Genčićeva vila postane budući muzej Nikole Tesle. Dakle, ovo je bila privatna vila koja je pripadala Đorđu Genčiću. Arhitekta je čuveni Dragiša Brašovan, veoma lijepa zgrada, ali napravljena kao porodična vila, malih dimenzija, pogotovo u današnje vrijeme kada je broj posjetilaca muzeja velik", dodaje Zorić.
Ipak, tek godinu 1957. možemo smatrati početnom godinom muzeološke djelatnosti Muzeja Nikole Tesle jer je tek tad, urnom koja je donijeta u muzej, bila upotpunjena stalna postavka, navodi se na sajtu Muzeja. Muzej, smješten na Vračaru, jedini je muzej koji čuva originalnu i ličnu zaostavštinu Nikole Tesle.
"Zaostavštinu Nikole Tesle čine tri velike grupe. Prva je Teslina arhiva koju čini 160 hiljada dokumenata, zatim je tu Teslina lična biblioteka koju čine knjige, časopisi, isječci iz štampe, kao i zbirka Teslinih ličnih, tehničkih, memoralnih i umjetničkih predmeta. To se sve čuva u depoima muzeja, a jedan dio Tesline zaostavštine prikazan je posjetiocima", objašnjava Zorić.
Arhiva
Teslina lična arhiva sadrži 163.911 signatura dokumenata, rukopisa, naučnih bilježaka, proračuna, šema, crteža i pisama.
Pored bilješki, pisama i vizitkarti, tu su i krštenica, pasoš i američko državljanstvo. Sačuvana je prepiska sa čak 9.682 ličnosti i 1.009 kompanija. Inače, Tesla se dopisivao se sa mnogobrojnim poznatim ljudima iz svijeta nauke, kulture, umjetnosti i sporta iz svih krajeva svijeta, ali i sa potpuno anonimnim licima, navodi se na web-sajtu muzeja.
Muzej Nikole Tesle
Ima i finansijskih dokumenata, poput prijedloga sporazuma između J.P. Morgana i Nikole Tesle kao predstavnika Kompanije Nikola Tesla o transferu akcija iz marta 1906. i nacrta osnivačkog dokumenta za Tesla electric and manufacturing company izdavanjem akcija iste kompanije.
Tu su i fotografije izuma, Tesle i njegovih prijatelja i rođaka. Inače postoji samo jedan jedini portret Tesle - "Plavi portret". On nije imao običaj da sjedi i pozira umjetnicima, ali ga je prijateljica princeza Vilma Ljvov-Parlagi, mađarska aristokratkinja, nekako natjerala. Tesli se nije dopalo osvjetljenje u princezinom ateljeu, pa je napravio sopstveni svjetlosni aranžman i odlučio da pozira pod svjetlošću jakih svetiljki, filtriranoj kroz plavo staklo.
Inače, što se fotografija tiče, većinu Teslinih portreta iz različitih životnih perioda fotografisao je njujorški foto-studio Saroni, čuven po fotografisanju portreta poznatih ličnosti, poput Oscara Wildea.
Zbirke
Zbirka je posebno interesantna jer sadrži lične predmete velikog naučnika, iako nije cijela izložena u muzeju. Ukupno se radi o devet zbirki i preko 1.200 predmeta.
U kolekciji su sačuvani originalni tehnički predmeti iz oblasti mašinstva i elektrotehnike, njegovi lični i odjevni predmeti, medalje i ordenje, kao i predmeti likovne i primjenjene umjetnosti.
Odjevni predmeti koji su sačuvani su kompleti odjela, košulje, košulje za spavanje, kravate, kragne i okovratnici, veš, šeširi, rukavice, čarape, obuća, modni detalji, kao i torbe, štapovi i cvikeri. "Naši posjetioci vole da vide ove predmete da osjete neki direktan kontakt s osobom koju je muzej posvećen", kaže Zorić.
Izuzetan kvalitet izrade predmeta i činjenica da su ih izrađivali čuveni proizvođači, najčešće ručno i po mjeri, govori u prilog utisku da se Tesla veoma brižljivo odnosio prema odjevanju, što se može vidjeti i na fotografijama koje su sačuvane, navode u Muzeju. Teslina odjela sastojala su se od kaputa (sakoa), prsluka i pantalona. Najveći broj odjela šila je radionica James W Bell Sons and Co, a posebno je interesantno da su na odjelima sačuvane originalne etikete na kojima je ispisan datum izrade odjela, kao i ime poručioca – Tesla.
Muzej Nikole Tesle
Sačuvano je čak 75 Teslinih kravata različitih boja i dezena i 51 par rukavica. Tesla je koristio i cvikere, a sačuvani su i jedni cvikeri za sunce. Prilikom fotografisanja, Tesla nikada nije nosio šešire. Uprkos činjenici da nije sačuvana nijedna fotografija čuvenog naučnika na kojoj nosi šešir, na osnovu sačuvanih ličnih predmeta, možemo da zaključimo da ih je rado nosio. U zavisnosti od prilike, to su bili cilindri, polucilindri i žirado šeširi, dodaju iz muzeja.
Sem odjevnih predmeta, posjetioci muzeja mogu da vide razne modele Teslinih izuma i da se upoznaju sa njegovim naučnim radom i da i sami učestvuju u izvođenju nekih eksperimenata. Inače, najznačajniji Teslini pronalasci su polifazni sistem, obrtno magnetno polje, asinhroni motor, sinhroni motor i Teslin transformator. U zbirki mašinstva čuva se prototip Tesline pumpe i pet brzinomera, a Zbirka predmeta iz oblasti elektrotehnike odsječak kabla sa Nijagare i eliminator statičkog elektriciteta.
Posjetioci mogu da vide i kratki dokumentarni film o životu jedinog Srbina po kome je nazvana međunarodna jedinica mjere.
Muzej Nikole Tesle
"Muzej Nikole Tesle je od svojih početaka, od 1955. godine, kada je otvoren za javnost, imao i interaktivnu izložbenu postavku. Ona je do današnjih dana ostala takva i to je ono što je čini posebno interesantnom za sve naše posjetioce svih uzrasta", kaže Zorić.
Među umjetničkim predmetima koji su pripadali Tesli su akvareli, karikature, jedan portret i crteži koje je Tesli slala Mej Klajn, Amerikanka koja je Tesli pisala pisma 40 godina. Ipak, nema pisma koja je Tesla pisao Mej.
Čuvaju se i Tesline posmrtne maske, posmrtni otisak Tesline desne ruke i urna sa Teslinim posmrtnim pepelom.
Muzej Nikole Tesle
U Muzeju se čuvaju četiri odlivka Tesline posmrtne maske. Tesla je umro u Njujorku 7. januara 1943. godine, a posmrtni ostaci čuvani su na njujorškom groblju Ferntklif, a potom su u martu iste godine kremirani. Urna sa Teslinim posmrtnim pepelom prenijeta je u Beograd 1957. godine. Danas su Teslini posmrtni ostaci pohranjeni u urni u obliku sfere.
